Sinds 2016 is mijn tussenwoning uit 1958 in Nijmegen gasloos en energiezuinig. Dat was een hele renovatie in 2015, met uitloop in 2016 voor de afwerking. Daarna heb ik zelf nog kleine maatregelen genomen, waarvan ik ze achteraf gezien wel eerder had willen nemen. Zo klein, vaak goedkoop en met effect. Ik zette ze bij elkaar op Doe-het-zelf, ook een duurzaam huishouden/leefstijl helpt energieverbruik te verminderen. In korte video’s legt Eddy van Haren belangrijke elementen uit (buitenisolatie met houtwol vs EPS; WTW; ventilatie badkamer etc.)
De website is als een logboek gemaakt. Niet alles is even interessant.
Lees over de gevolgde stappen op https://1energiezuinighuis.nl/maatregelen/renovatie/
Of zoek gericht met de zoekbalk rechts of hier. Bijvoorbeeld met één van deze termen: houtwol, houtvezel, detector, infrarood, infraroodmeter, wtw, plc, tocht, kruipruimte, schoorsteen, EPS, XPS, PIR. De zoekfunctie werkt net als bij Google. Je kan ook meer termen gebruiken.
De aanleiding: mijn eerste inspiratie komt van Clarence Rose die me vertelde over passiefhuis-technologie. Zij was initiator voor de netwerkvereniging DNA in de bouw in 2013. In september 2014 organiseerde DNA in de Bouw een scrumavond: vier deskundigen en ik keken samen naar mijn huis en mijn wensen en kwamen in een uurtje tot praktische oplossingen. Een van hen was Eddy van Haren (Energie Prestatie Loket), hij bood aan de plannen te realiseren.
Samen met architect/bouwkundig tekenaar ir. Gerrit Groot Roessink en aannemer Johan Soppe vormde hij het team Vaklieden50plus.
Gerrit Groot Roessink was in opleiding tot passiefhuis bouwkundige bij DNA in de bouw. Hij was daarom voor dit project actief in de uitvoering om ontwerp en uitvoering -volgens de passiefhuis werkmethodiek- perfect te laten verlopen.
Eddy van Haren was ervaren in de bouwfysica en leerde net als Gerrit de theorie uit te werken in de praktijk. In de passiefhuis bouwwijze moeten ontwerp en praktijk volledig op elkaar afgestemd worden om condensatie in de constructie te voorkomen. Daarom zie je op de foto’s alle drie, maar vooral Gerrit en Johan, praktisch aan het werk en is er veel tijd voor onderling overleg, vooral met Eddy.
Ik stond er vaak met mijn neus bovenop, maakte veel foto’s, stelde vragen en raakte onder de indruk van de complexiteit. Deze site laat zien welke stappen er zijn gezet en waarom. Handig voor wie ook overweegt zijn bestaande huis energiezuinig te maken.
Klik op een balk hieronder en hij klapt open. Klik nogmaals om hem te sluiten.
- meten warmtelekken met blowerdoortest: Peter van der Kleij: Aannemersbedrijf Van der Kleij
- advies en meedenken, leverancier isolatiemateriaal: Norbert Duijvelshoff: sto.nl
- stuken buitengevel: Karel : wpwessels.nl
- electra en installatiewerk: zware groep erbij; de bij het dakluik per ongeluk doorgezaagde kabels via het dak weer aan elkaar verbinden; advies en plaatsing ventilatie unit; afvoer radiatoren en cv ketel, plaatsen boiler, advies en plaatsen WTW unit: Steven te Velde, Te Velde installatietechniek
- dak isolatie vernieuwen: Rob en Dave Rieken van Rieken Groendaken
- asbestsanering: Buurman-asbestsanering
[collapse]
- Tussenwoning uit 1958 met kelder, begane grond en verdieping
- Orientatie (voordeur): zuid
- Type dak: plat
- woonoppervlakte: 110 m2, perceel opp: 162 m2, waarvan woonkamer: 29 m2 (langwerpig, doorzon)
- Inhoud: 360 m3
- Stroom: Verbruik 2013: circa 600 kWh, levering 2013: 1600 kWh
- Geschat verbruik gas: 698 m3 per jaar:
- Ik betaal 56 euro per maand, dat betreft alleen gas en vastrecht
[collapse]
Meer comfort:
Met de thermostaat op 19 graden is het toch vaak kil in de woonkamer; ik durf niet goed te ventileren en woon/werk vooral in de woonkamer. Wat kan ik nog meer doen tbv comfort? Dikke en of dubbele gordijnen?
- Meer vloerisolatie? ik heb me laten vertellen dat Tonzon echt super deskundig moet worden vastgemaakt, omdat de luchtkussenisolatie anders heel gauw teniet gedaan wordt.
- Ander type verwarming? Houtkachel? Er zit nog steeds een open haard in, die ik nu niet gebruik. Of vloer- of wandverwarming?
Andere ketel? Nu Vaillant 2147 VHR-NL-24-18C uit 2004. - De tocht oplossen? Koudere vochtiger lucht blijft beneden, warme lucht stijgt op. Dat zorgt ook voor minder comfort.
Leef ik nog wel in gezonde lucht?
De kunststofkozijnen met 3 laagsglas hebben geen ventilatieroosters.
Als er meer mensen in de woonkamer zijn, geeft de CO2 meter al vrij snel aan dat er waardes bereikt zijn boven de 1000 deeltjes. Ik zet dan een raam open en met een half uur is dat opgelost.
Als ik geen raam open zet, bijvoorbeeld ’s avonds laat, dan zijn de waardes ‘s ochtends weer goed. Betekent dit dat er toch frisse lucht binnenkomt? Of dat de planten het oplossen?
- Juli 2009: enkel glas woonkamer zuidkant vervangen door dubbel glas HR++, door Rutolux;
tevens rolluiken voor de ramen beneden en boven. - sept. 2009: 10 Bisol zonnepanelen, polykristallijn, 2.21 KWp opbrengst; ca 1764 kWh per jaar. Geadviseerd en geinstallerd door Beusch
- Feb. 2010: kruipruimte onder de woonkamer zelf geisoleerd met Tonzon kussens, bevestigd aan houten balken onder de vloer. Bodemfolie.
- Voorjaar 2011: spouwmuurisolatie: 43 m2./ 7cm/RC 2,11
- Maart 2011: kunststof kozijnen en driedubbel laags glas behalve woonkamer zuidkant: Pladeko (InterNorm); ook een goed geïsoleerde voordeur zonder brievenbus
- Augustus 2011: isolatie en groendak: door Rieken groendaken; 3 cm dik PIR en EPDM e.d. via bedrijf http://www.aabo.nl/index.htm. Groendak: Sempergreen; bovenop de oude isolatie, die 22 jaar oud was en 4 cm dik.
Hierdoor had ik al een laag energieverbruik van circa 60 euro per maand, dit betreft vooral gaskosten (vooral vastrechtkosten). Wat betreft elektriciteit ben ik, door de zonnepanelen, een leverancier.
- 14 cm buitenisolatie op de muren met houtwolplaten, afwerking met stuc
- 6 cm binnenisolatie op de muren met houtwolplaten, afgewerkt met leemstuc
- 14 cm buitenisolatie in de bodem: XPS isolatieplaten tegen de muur aan, de gleuf van 60 cm breed en 60 cm diep is aan de tuinkant gevuld met kleikorrels
- dakisolatie met pir platen: 24 cm afschot naar 16 cm; Rc 6
- kruipruimte onder de woonkamer vloer extra geisoleerd met 25 cm dikke laag eps korrels
- onderkant trap naar verdieping: isolatie met eps korrels onder doek
- plafond kelder: geisoleerd met 6 cm dikke pir platen
- voordeur naar voren verplaatst; heel veel afwerking, en maatregelen om kozijnen goed te laten aansluiten op muren
- installatie van wtw in de woonkamer, electrische boiler in de kelder (gaat vooral verwarmd worden als de zonnepanelen energie leveren); ventilatiekast badkamer; installeren 5 infrarood panelen met bewegingsdetectoren; verwijderen cv ketel en radiatoren
Bekijk het op https://1energiezuinighuis.nl/maatregelen/isolatie/
U-waardes (glas incl kozijn) en Rc-waardes (isolatie) (meer info)
De R-waarde geeft aan hoe (warmte)isolerend een bepaald materiaal van een bepaalde dikte is. Er wordt gemeten hoeveel warmte er door een materiaal heen kan gaan op een bepaald oppervlak en binnen een bepaalde tijd. Hoe hoger hoe beter.
Anno 2017 zijn de eisen:
Daken: Rc-waarde 6,0 m²K/W (was 3,5)
Gevels: Rc-waarde 4,5 m²K/W (was 3,5)
Vloeren: Rc-waarde 3,5m²K/W (gelijk)
De U waarde is een maat voor de hoeveelheid warmte die door het glas verloren gaat. Hoe lager hoe beter. Vb.: HR++: minder dan 1,2 W/m²K; enkel glas: 5,7 W/m²K
- Woonkamer:
noord-gevel: glas en kozijn: u-waarde: 0,8
(zuidgevel: beglazing HR++ u waarde 1,1 ; kozijn u-waarde onbekend; dit kozijn en beglazing zijn niet aangepast; was net paar jaar eerder gebeurd: van enkel glas naar HR++) - Vloer: Tonzon folie + 25 cm grijze eps korrels op de folie/zandbodem. Totaal minimaal Rc: 5,25 .
- Kelder plafond ( vloer keuken en overloop) 6 cm PUR plaat met aan beide zijde een aluminium cachet Rc: 3,5
[collapse]
- Woonkamer: WTW Comfort70 (decentrale warmte terug winning ventilator) In de zomer fungeert de oude open haard nog als extra natuurlijke ventilatiebron. In de winter maak ik die opening dicht met plastic zakken gevuld met kranten.
- Keuken, overloop, beide zuid slaapkamers en de ouderslaapkamer krijgen frisse lucht door mechanische ventilatie vanuit de badkamerventilator. Deuren zijn aan de onderkant afgezaagd, zodat de lucht zich makkelijk kan verplaatsen. Er bevindt zich een vochtsensor in de badkamer.
- De ouderslaapkamer: heeft een ventilatierooster in de buitenmuur en een ventilatieopening in de binnenmuur naar de badkamer. Een CO2-sensor is gekoppeld aan de badkamerventilator.
[collapse]
Meer comfort door ander type verwarming: in plaats van lucht verwarming door radiatoren nu stralingswarmte (infraroodpanelen); warmte wordt beter vastgehouden. Op 9 oktober is het zonder (infrarood)verwarming nog steeds boven de 19 graden.
Per 1 november 2016 is mijn gas afgesloten. Hieronder de verbruks/leveringsgegevens:
2018: van 21-12-2017 tot en met 21-12-2018):
Echte verbruik: 2086 kWh
Geleverd door zonnepanelen: 1750 kWh
Bij te betalen: 336 kWh (= echte verbruik minus levering door zonnepanelen)
2017: van 28-12-2016 tot 21-12-2017
Echte verbruik: 2501 kWh
Geleverd door zonnepanelen: 1494 kWh
Bij te betalen: 1007 kWh (= echte verbruik minus levering door zonnepanelen)
2016: echte verbruik: 2995 kWh
Geleverd door zonnepanelen: 1600 kWh.
Bij te betalen: 1395 kWh
2015 (feb 2015 – jan. 2016: 334 dagen): GreenChoice
Stroomverbruik: 598 kWh. Omgerekend: 635 kWh per jaar
Gasverbruik: 337 m³ in 334 dagen. Omgerekend: 358 m³ per jaar
Levering zonnepanelen onduidelijk.
(ervoor: 2010: 1865 kWh, 2011: 1957 kWh, 2012: 1885 kWh. 2013: 1602 kWh)
In 2016 werd 53% van de energie door de zonnepanelen geleverd (1600/2995);
In 2017 was dat 60% (1494/2501);
In 2018 was dat 84% (1750/2086)
- plisségordijnen met aluminium coating beneden en in badkamer in oktober 2017 (Duette, Vissers meubelen)
- verwarmingsmat, september 2017, 20Watt, Verwaminghandel.nl. Slechts in de winter gebruikt toen het erg koud werd. Het hielp zeker. Maar in de winter van 2018 amper meer gebruikt, vanwege:
- tochtstrips en deurdrangers geplaatst bij de kelder en keukendeur, alsook de slaapkamerdeuren. Door die deuren komt nu veel minder kou naar binnen.
Eddy van Haren voerde de gegevens van mijn woning in in de “No regret rekentool“. Hiermee kan je kijken hoeveel energie een woning per m² nodig heeft.
Handig om te weten, want vanaf 1 januari 2021 moeten alle nieuwe gebouwen in Nederland bijna energieneutrale gebouwen (BENG) zijn. Lees meer over de BENG-indicatoren
Voor (nieuwbouw)woningen gelden dan deze 3 eisen:
- De maximale energiebehoefte in kWh per m² gebruiksoppervlak per jaar: 25 kWh
- Het maximale primair fossiel energiegebruik, eveneens in kWh per m² gebruiksoppervlak per jaar: 25 kWh
- Het minimale aandeel hernieuwbare energie in procenten: 50
Voor mijn woning geldt: de maximale energiebehoefte van de woning is 8,1 kWh/m²/jaar. Dat ligt ver beneden de maximale grens van 25 (BENG) en van 15 (passief).
Verder wordt circa 68 procent van de benodigde energie geleverd door de zonnepanelen (1-11-2016 tot 1-11-2017: opgewekt 2076 kWh, verbruikt 3059 kWh) ; de rest van groene energie geleverd door Qurrent.
Het huis is dus zowel passief als BENG. zie de berekeningen met de no-regret rekentool
Ik had vooral boven de raamkozijnen van de verdieping schimmel; veroorzaakt door de koudebruggen die ontstonden door mijn eigen isolatiewerk (driedubbelglas in relatief koude, ongeïsoleerde muren; er was wel spouwmuuurisolatie in de muren, maar dat hielp onvoldoende) en ook door slecht ventileren.
Rood op bovenste plaatje en geel op onderste plaatje betekent: warmte lekt weg naar buiten. Op het eerste plaatje lekt er vooral warmte weg door de niet geïsoleerde betonplaat tussen begane grond en verdieping; ook bij de dakrand en bij de voordeur.
Op de tweede afbeelding hebben de ramen relatief de grootste warmtelekkage. Bij de pijlen zijn nog kleine vlammetjes geel te zien. Die zijn later verholpen met isolatiemaatregelen.
Over de kosten: deze bedroegen ca. €54.000 voor het isolatiewerk; ik was meer kwijt doordat ik veel meer heb laten doen (ca. €80.000). Lees meer
NB 1: het is nu een heel comfortabel huis, niet te warm en niet koud. Als het te warm is, helpen de rolluiken de warmte buiten te houden.
NB 2: ik blijk niet de enige te zijn die een huis waarin niet gestookt wordt, terwijl het binnen wel 19 graden is, als kil ervaart. Warme radiatoren verwarmen de lucht en verdrijven de kilte. Wie kou ervaart, zal eerder de thermostaat wat hoger zetten of een nog warmere trui aantrekken. Met infraroodpanelen in een goed geïsoleerd huis zonder tochtstromen voelt het ook ‘s winters bij 19 graden aangenaam. Ik doe dan nog wel een dik vest aan. Dat is wel nodig bij stilzitten en ook bij het lopen door het huis dat niet egaal verwarmd is. In de zomer daarentegen loop ik nog heel lang lekker op blote voeten omdat de muren de warmte van de zon zo goed vast houden.
NB 3: ik ben me een stuk bewuster geworden van temperatuur en energieverbruik en kijk wat ik zelf nog kan doen. Zoals dat ik goed gebruikmaak van de rolluiken/plisségordijnen/isolatiegordijn en warme danwel koele kleding aantrek.
Daarnaast zijn er allerlei kleine energiebesparingsmaatregelen, zoals:
Lange kooktijden echt kort maken door te koken in de snelkookpan en dan laten nagaren met dichte deksel; water koken in waterkoker en heet water daarna direct in een thermoskan.
LED verlichting (een deel van de halogeenverlichting in de keuken heb ik al vervangen)
Soms denk ik er aan, soms niet.